«ԱՅՆ ՄԱՐԴԻԿ, ՈՎՔԵՐ ՇԱՀԱԳՐԳՌՎԱԾ ԵՆ, ՈՐ ՀԱԿ-Ը ԴԱԴԱՐԻ ԳՈՅՈՒԹՅՈՒՆ ՈՒՆԵՆԱԼՈՒՑ, ՈՒՆԵՆ ԸՆԴԱՄԵՆԸ ՄԵԿ ԵԼՔ` ՕԳՆԵԼ ՀԱԿ-ԻՆ ԻՇԽԱՆՈՒԹՅԱՆ ԳԱԼՈՒ»

«Իրատես de facto»-ի հարցերին պատասխանում է «Հանրապետություն» կուսակցության նախագահ ԱՐԱՄ Զ. ՍԱՐԳՍՅԱՆԸ
-Վիլնյուսում ընդունված հայտարարությունը Լեռնային Ղարաբաղի հարցով ի՞նչ է նշանակում, արդյո՞ք Ռուսաստանը հեռանում է, և Եվրամիությունն է ստանձնում բանակցային գործընթացի ղեկավարությունը:
-Խնդրի լուծման հիմնական բևեռը փորձ է արվում տեղափոխել Եվրոպայի և Արևմուտքի ուղղությամբ: Ակնհայտ է, որ վերջին տարիներին ռուսական ջանքերն արդյունք չտվեցին: 2000-ից հետո, երբ էներգետիկ ռեսուրսներին տիրապետելը դարձավ աշխարհաքաղաքական ամենալուրջ խնդիրներից մեկը, Ռուսաստանը փորձել ու փորձում է կոնֆլիկտի լուծմամբ կամ առկայությամբ սպասարկել իր էներգետիկ շահերը: ՈՒստի միանգամայն բնական է, որ Արևմուտքը ձգտում է, խնդրի լուծման մեջ առաջընթաց ապահովելու համար, ակտիվացնել իր մասնակցությունը, իսկ Ռուսաստանը, բնականաբար, փորձելու է հակազդել:
-Նկատի ունեք արտգործնախարար Սերգեյ Լավրովի հայտարարությո՞ւնը:
-Այո, ՌԴ արտգործնախարարի հայտարարությունը հենց դա է վկայում: Ռուսաստանն այդքան հեշտ իր դիրքերը չի զիջելու, ինչը սահմանների վրա կարող է լուրջ խնդիրներ առաջացնել:
-ԱՊՀ միջկրոնական խորհրդի երևանյան նիստում Հայաստանի, Ռուսաստանի, Ադրբեջանի հոգևոր առաջնորդները ևս անդրադարձան այդ խնդրին, կօգնի՞ դա իրավիճակի բարելավմանը:
-Ընդհանրապես, բոլոր կայացած կրոնները մարդատյաց չեն, և, բնական է, որ հոգևոր առաջնորդներն իրենց ձայնն են բարձրացնում հանուն խաղաղության ու անվտանգության: Ես շատ կուզեի, որ նրանց կոչը տեղ հասներ, և այն երկրների բնակիչները, որոնց ուղղված է կոչը, բավարար հավատ ունենային` հոգևոր առաջնորդների խորհրդին հետևելու, սահմանային գոտուց դիպուկահարներին դուրս բերելու ու այդպիսով իրենց զինվորների կյանքը փրկելու համար:
-Լեռնային Ղարաբաղի հարցում մինչև ընտրությունները փոփոխություն հնարավոր համարո՞ւմ եք, թե՞ ստատուս քվոն, իրոք, անմահ է:
-Պրագմատիզմը պահանջում է ասել, որ չեմ հավատում փոփոխությունների հնարավորությանը առաջիկա 1-2 տարիներին, բայց մեր տարածաշրջանն այնպիսին է, որ չեմ կարող բացառել անսպասելի զարգացումները: Տարածաշրջան ասելով` նկատի ունեմ ոչ միայն հետխորհրդային երեք հանրապետությունները, այլև Իրանը, Թուրքիան ու Ռուսաստանը, որի հետ սահմաններ չունենք, բայց մեր ռազմավարական դաշնակիցն է: Տարածաշրջանում ամեն ինչ փոխկապակցված է, և ցանկացած փոփոխություն մի տեղում բազմաթիվ հետևանքներ է ունենում մյուս տեղերում: Բացառված չէ, որ առաջիկայում խնդիրը հասնի լուծման, շատ կարևոր է, որ այդ լուծումը լինի խաղաղ:
-Ռուսաստանի Պետդումայի ընտրություններն առաջին հայացքից իշխող կուսակցության պարտությունն էին, թեպետ «Միասնական Ռուսաստանը» պահպանեց իշխող դիրքերը: Ընտրություններին հաջորդեցին թե՛ միջազգային դիտորդների, թե՛ ԱՄՆ-ի պետդեպարտամենտի քննադատությունը, բավականին բուռն ընդվզումներ երկրի ներսում: Ռուսաստանում ժողովրդավարության ալի՞ք է բարձրանում, թե՞ Ռուսաստանում` ինչպես Ռուսաստանում: Եվ ի՞նչ ազդեցություն կարող է այդ ամենն ունենալ Հայաստանում:
-Շատ լավ կլիներ, որ Հայաստանի վրա ազդեին ժողովրդավարության բազմամյա ավանդույթներ ունեցող Շվեյցարիայում ամիսը մեկ տեղի ունեցող հանրաքվեները, Շվեդիայի կամ Հոլանդիայի ընտրությունները: Իսկ Ռուսաստանի հարցում դժվարանում եմ հստակ ասել` Պետդումայի ընտրություններն ապացուցեցին, որ ռուսնե՞րն են մեզնից սովորում, թե՞ մենք ենք ռուսներից սովորում` ինչ խախտումներ, երբ ու ինչպես անել, համենայն դեպս, համացանցում հայտնվող տեղեկություններն ու տեսաֆիլմերն ապացուցում են, որ Ռուսաստանում խնդիրներն ավելի ծանր են: Ռուս ժողովրդի ընդվզումն ինձ համար անսպասելի էր, ես կարծում էի, որ ռուսական իշխանություններն այնպիսի վիճակի են հասցրել ժողովրդին, որ գրեթե անհեթեթ ու անիմաստ է դարձել ընդվզելը: Փառք Աստծո, ռուս ժողովուրդն ապացուցեց, որ կարող է ու մտադիր է իր իրավունքները պաշտպանել պայքարով: Դա միանշանակ ողջունելի է: Ես վախենում եմ դիկտատուրայի ռեժիմով ապրող Ռուսաստանից, իմ բարեկամն է ժողովրդավար Ռուսաստանը:
-Ձեր գնահատականով` նախընտրական իրավիճակը Հայաստանում սովորակա՞ն է, թե՞ նախորդ ընտրությունների համեմատ տարբերություններ կան:
-Ես կողմնակից եմ արտահերթ ընտրությունների և կարծում եմ, որ միայն արտահերթ ընտրությունները կարող են իշխանություններին զրկել իշխանական և վարչական ռեսուրսներից, ժողովրդին հավատ ներշնչել, որ իրենց քվեն, իրենց ձայնը, պետական կառավարման մասնակցի սահմանադրորեն հաստատված իրենց իրավունքը չեն շրջանցվելու: Իմ տասնամյա քաղաքական փորձը հաստատում է, որ մնացած տարբերակները չեն գործում. ընդդիմությունը գնում է ընտրության, օգտագործում է քարոզարշավի հնարավորությունները, ամբողջ երկրի տարածքում ընտրություններում հաղթում է քվեներով, բայց ԿԸՀ-ում գիշերային նկարչությունից հետո հաղթանակը տրվում է իշխանությանը, իսկ ընդդիմությանն ուղղորդում են իրավական դաշտ, որտեղ էլ ժողովրդի ու ընդդիմության հաղթանակը վերածվում է պարտության...
-Հոգնե՞լ եք դեժավյուից:
-Ոչ, չեմ հոգնել, պաքարել եմ ու շարունակելու եմ պայքարել, քաղաքական որևէ հնարավորություն բաց չեմ թողնելու ժողովրդին տված խոստումս կատարելու համար: ՈՒղղակի չի կարելի անընդհատ նույն ճանապարհով գնալ և նույնը կրկնել: ՈՒզում եմ, որ ժողովուրդը հաղթի, որ փակ շրջանակից դուրս գա ու նոր ելքեր գտնի: Իսկ նոր ելքը մինչև ընտրությունները հաղթելն է` ընտրությունների ժամանակ համաժողովրդական պայքարով ձեռք բերված հաղթանակին իրավական կարգավիճակ տալով:
-Տեսականորեն Ձեր ասածը հնարավոր է, իսկ գործնականո՞ւմ: Սոցիալական, տնտեսական, աշխարհաքաղաքական, ներքաղաքական, ևս մի տասնյակ խնդիրներ նկատի ունենալով` դա հնարավո՞ր է:
-Գործնականում դժվար է: Բայց նկատի առեք, որ հասարակությունն անդառնալիորեն հոգնել է այս իշխանություններից և ընդդիմադիր է իր մեծամասնության մեջ: Իհարկե, իշխանությունն էլ քնած չէ և կարեցածն անելու է, որ հերթական ընտրությունների միջոցով իր դիրքերն ամրապնդի: Ազատության հրապարակում մեկշաբաթյա հանրահավաքների ժամանակ տեսանք` ինչպես է իշխանությունը յոթ օր անընդմեջ շրջափակում Երևանը: Բայց փոփոխության հեշտ ճանապարհ չկա: Եթե ուզում ենք հաղթել, պարտադրված ենք դժվար ճանապարհով գնալու, որովհետև հեշտ ճանապարհը` հերթական ընտրությունները, հանգեցնում է դեժավյուի:
-Դուք կարծում եք, որ եթե Հայաստանում ոչինչ չի փոխվել, մեղավորը ՀԱ՞Կ-ն է:
-Ես կարծում եմ, որ ՀԱԿ-ն իրենից կախված ամեն ինչ արել է Հայաստանում ստեղծված վիճակը փոխելու համար: ՀԱԿ-ը փորձել է հասարակության ու ժողովրդի ցանկություններն իրականություն դարձնել քաղաքական մեխանիզմներով, իրավական պետությանը բնորոշ միջոցներով: Ես գիտեմ, որ ժողովուրդը փոփոխությունները տեսնում է իշխանափոխության ճանապարհով` 2003-ի, 2008-ի նախագահական ընտրություննները դրա ամենացայտուն ապացույցն են: Այդ ընտրություններում ժողովուրդը համոզվել է, որ իր ձայնը պետական կառավարման համակարգում գործոն չէ: Թե՛ 2003-ին, թե՛ 2008-ին ընդդիմությունը խնդիր դրեց վերականգնելու սահմանադրական կարգը և իշխանությունը վերադարձնելու ժողովրդին: Դժբախտաբար, այդ խնդիրը չի լուծվել: Այդ գործընթացն ունի երկու սուբյեկտ` քաղաքական վերնախավը, որի մի մասն էլ «Հանրապետություն» կուսակցությունն է, և հասարակությունը: Ո՞վ է մեղավոր այս երկուսից: Պարզ է, որ իշխանությունն ամեն ինչ պիտի աներ, որ ոչինչ չփոխվեր, մնում են ժողովուրդն ու ընդդիմությունը: Ես համոզված եմ, որ մեր ժողովուրդը ակտիվ, պայքարող ժողովուրդ է և 1988-ից սկսած անընդհատ ապացուցել է այդ: Գուցե կլինեն քաղաքական գործիչներ, որ մեղքը կտեսնեն ժողովրդի մեջ, բայց չեմ կարծում, որ իրենց տեսակետը կբարձրաձայնեն:
-ՀԱԿ-ում իրո՞ք կան հակասություններ, և եթե կան` իրադարձային են ու օրինաչա՞փ, թե՞ սկզբունքային ու անհաղթահարելի:
-Վստահեցնում եմ, որ ՀԱԿ-ը իր ներսում թշնամիներ չունի, թշնամիների և ճեղքերի փնտրտուքը ՀԱԿ-ում անիմաստ է, անարդյունավետ ու ապարդյուն: ՀԱԿ-ում համախմբված են բազմաթիվ քաղաքական ուժեր ու անհատներ, որոնք ունեն տարբեր գաղափարախոսություններ և մոտեցումներ, բայց բոլորն էլ իրենց համաձայնությունն են տվել մեկ հիմնական և գլխավոր խնդրի վերաբերյալ` երկրում վերականգնել սահմանադրական կարգը, իշխանությունը վերադարձնել ժողովրդին: Ես ՀԱԿ-ում չգիտեմ մեկին, որ դեմ լինի այս գաղափարին: Նրանք, ովքեր ուզում են, որ ՀԱԿ-ը փլուզվի, շատ ելքեր չունեն և արդեն օգտագործել են իրենց ունեցած ու չունեցած բոլոր հնարավորությունները` հրաման են տվել, իրականացրել և կոծկել են մարտի 1-ի իրադարձությունները, ավելին անելն այլևս արդյունք չի տալու, ՀԱԿ-ը չի թուլանալու, չի կազմալուծվելու, այլ ավելի է ամրանալու: Ես հանրահավաքներից մեկում ասել եմ, որ այն մարդիկ, ովքեր շահագրգռված են, որ ՀԱԿ-ը դադարի գոյություն ունենալուց, ունեն ընդամենը մեկ ելք` օգնել ՀԱԿ-ին իշխանության գալու: Թեպետ այդ դեպքում էլ խորապես կասկածում եմ, որ իրենց ցանկությունը կատարվի:
-Ձեր գնահատականով` արդյո՞ք իշխանությունն այսօր այն մոնոլիտ կառույցն է, որ պատրաստ է ընդդիմության ցանկացած քայլի հակադարձելու:
-Իշխանություն ասելով ես հասկանում եմ ՀՀԿ-ն, ԲՀԿ-ն, ՕԵԿ-ը: Երեք կուսակցություններն էլ տարբեր քաղաքական շահեր ու տեսակետներ ունեն, տարբեր է եղել նրանց անցած ճանապարհը, բայց նրանց միավորում է մեկ հիմնական խնդիր` իրենց ձեռքում պահել իշխանությունը և օգտագործել իշխանություն լինելը առավելագույնս` սեփական խնդիրները լուծելու համար: Այդ հարթությունում միշտ կարող են ճեղքեր ու հակասություններ լինել, բայց իրենց սպառնացող վտանգի դեպքում նրանք միասնական ու միակամ են լինելու: Քանի դեռ այդ ուժերից որևէ մեկը չի հայտարարել, որ դուրս է գալիս իշխանական կոալիցիայից, ներիշխանական հակասությունները քաղաքական փաստ չեն և ինձ համար հակասություն չեն: Ցանկացած ուժ, որ ուզում է ընդդիմադիր դառնալ, պարտավոր է ապացուցել իր ընդդիմադիր լինելը, իշխանությունն էլ պարտավորված է ապացուցել իր իշխանություն լինելը, որովհետև իշխանությունը նա է, որի խոսքը հարգում են, ասածին հավատում են, իսկ մեր երկրում իշխանության խոսքը հնչում է ինքն իր համար: Այդ պատճառով էլ այսօր ունենք երկու Հայաստան: Իշխանության Հայաստանը, որը էկրաններից ժպտում է ու աշխարհին տնտեսական ճգնաժամից դուրս գալու ելքեր առաջարկում, և իրական Հայաստանը, որտեղից ամեն օր արտագաղթում են:
-Քաղաքական տարին, Ձեր կարծիքով, ավարտվե՞լ է:
-Ես այդ պայմանականությունները չեմ ընդունում, կարևորը ժամանակը հասկանալն է` ինչ տվեց, ինչ տարավ: Իսկ ժամանակը մի վայրկյանում կարող է շատ ավելին տալ, քան տասնամյակների ընթացքում: Այդպիսի պահեր հայ ժողովուրդն ունեցել է` անկախության ձեռքբերումը, Շուշիի ազատագրումը: Այդ հաղթանակները պատահական չեն եղել, կուտակվել են, կուտակվել ու ժամանակի մեջ պայթել, ինչպես աշխարհի արարումը: Ես չեմ կարող ասել, որ մինչև տարեվերջ նման բան չի լինի, և ոչ ոք չի կարող դա ասել: Քաղաքական, քաղաքագիտական վերլուծաբանները կարող են ժխտել կամ հաստատել փոփոխությունների հավանականությունը: Այդ հավանականությունը զուտ մարդկային տրամաբանության սահմաններում է, իսկ ժամանակը բացարձակ այլ տրամաբանության մեջ է:
-Այսինքն` քաղաքականությունը տևում է օրը 24 ժա՞մ:
-Քաղաքականությունը տևում է օրը 24 ժամ, և կյանքն է տևում օրը 24 ժամ, քանի կա կյանքը, կա քաղաքականությունը: Իսկ հաղթանակը քաղաքականության մեջ էլ, կյանքում էլ տրվում է հավատացողին, արդարին ու պայքարողին, տրվում է մի անգամ, բայց ծառայում է երկար ու բոլորին:
Զրույցը` Անահիտ ԱԴԱՄՅԱՆԻ

Մեկնաբանություններ